در صورتی که تاکنون مشکل حقوقی برای شما بوجود آمده باشد و برای دریافت راهنمایی و مشاوره به جست و جوی وکیل پرداخته باشید، حتما با کلماتی نظیر وکیل پایه یک دادگستری، وکیل قوه قضاییه و وکیل تلفنی مواجه شده اید. از همین رو در این مقاله به توضیح مفهوم وکیل پایه یک دادگستری خواهیم پرداخت.
اشخاصی که در رشته حقوق، فقه و حقوق و یا حوزه تحصیل کرده باشند و قصد داشته باشند که به حرفه وکالت وارد شوند، بایستی در آزمون وکالت شرکت کنند. یکی از نهادهایی که اقدام به برگزاری آزمون وکالت می کند، کانون وکلای دادگستری است.
بعد از قبولی شخص در آزمون وکالت کانون وکلای دادگستری، وی پروانه ای را از کانون وکلا دریافت می نماید که به آن پروانه کارآموزی می گویند. کارآموز کانون وکلا دادگستری می بایست مدتی را به آموزش حرفه وکالت، زیر نظر کانون وکلا طی کند که به این دوره زمانی، دوره کارآموزی می گویند.
بعد از اتمام دوره کارآموزی و در حالتی که کارآموز وکالت، همه تکالیف کارآموزی را به طور صحیح انجام داده باشد، او ملزم است تا در آزمون نهایی کانون وکلا شرکت کند. این آزمون که به آن آزمون اختبار گفته می شود، در 2 مرحله کتبی و شفاهی برگزار شده و کارآموزانی که در آن پذیرفته شوند، پروانه وکالت پایه یک دادگستری را دریافت کرده و به عنوان وکیل پایه یک دادگستری شناخته می شوند.
وظایف وکیل پایه یک دادگستری
در ماده 76 آیین نامه اجرایی لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری که در سال 1400 به تصویب رسیده است، وظایف وکیل پایه یک دادگستری تعیین شده است. به موجب این ماده، مهم ترین وظایف وکیل پایه یک دادگستری شامل موارد زیرند:

• وکیل پایه یک دادگستری می بایست قبل از طرح دعوا برای موکل خود و بعد از آن در تمامی مراحل دادرسی، در راستای ایجاد صلح و سازش بین طرفین پرونده تلاش کند.
• وکیل وظیفه دارد که متن وکالت نامه و قرارداد مالی با موکل را به صورت کاملا واضح و با قید دقیق رقم حق الوکاله منعقد کرده و یک نسخه از وکالت نامه را به موکل تحویل دهد.
• وکیل پایه یک دادگستری بایستی در برابر اسنادی که از موکل دریافت می نماید، به او رسید بدهد.
• وکیل از دریافت هر نوع وجه یا مال یا سند از موکل، علاوه بر آنچه مورد توافق قرار گرفته، ممنوع است.
• وکیل وظیفه دارد که بعد ازانعقاد قرارداد وکالت با موکل، دادخواست، شکواییه و لوایح مرتبط با پرونده حقوقی موکل را تنظیم کرده، جز در موارد عذر موجه عدم حضور وکیل در جلسه دادگاه، در جلسات دادرسی حضور یافته و در حدود متعارف، پرونده قضایی موکل را پیگیری کند.
• در نهایت، وکیل پایه یک دادگستری باید تمامی ابلاغیه های مربوط به پرونده قضایی موکل مخصوصا رای صادره را در موعد قانونی، دریافت و مشاهده کرده و موکل را از ابلاغ مربوطه مطلع کند.

فرق وکیل پایه یک دادگستری با وکیل قوه قضاییه
دو نهاد در کشور ما هر ساله، اقدام به برگزاری آزمون وکالت می کنند که عبارتند از: کانون وکلای دادگستری و مرکز وکلای قوه قضاییه. پذیرفته شدگان در هر کدام از دو این آزمون باید بعد از قبولی در آزمون، دوره کارآموزی را مطابق مقررات نهاد مربوطه طی کرده تا بعد از طی موفقیت آمیز این دوره، با شرکت در آزمون نهایی پروانه وکالت دریافت کنند. با توجه به این توضیحات و آنچه که در بخش پیشین در تعریف وکیل پایه یک دادگستری بیان کردیم، حال می توان وکیل قوه قضاییه را بدین صورت تعریف کرد:
وکیل قوه قضاییه، به وکیلی گفته می شود که در آزمون وکالت قوه قضاییه شرکت کرده و در این آزمون پذیرفته شده، سپس دوره کارآموزی وکالت را هم با موفقیت به اتمام رسانده و بعد از اتمام دوره کارآموزی، در آزمون وکالت نهایی نیز حد نصاب نمره را کسب کرده و موفق به دریافت پروانه وکالت شده و عنوان وکیل قوه قضاییه را به دست آورده است.

می دانیم یکی از بزرگترین معضلات و مشکلات موجود در جامعه، وجود کلاهبرداران، سارقان و جاعلان اسناد در بین مردم عادی است.
علاوه بر این که جامعه باید بسیار هوشیار باشد تا فریب کلاهبرداران را نخورد و پیش از انجام هرگونه معامله‌ای جوانب و خطرات آن را به خوبی بررسی کرده تا اموال خود را از آسیب در امان نگه دارند ، سیستم قضایی هم باید با دید وسیع به جامعه اقدامات لازم را جهت پیشگیری وقوع جرم اعمال کند .
از همین رو تقویت بخش هایی از ضابطین دادگستری در تعقیب مجرمین و انجام تحقیقات ضروری است. یکی از عوامل اساسی و هائز اهمیت در تقویت بخش نظام کیفری، تخصصی شدن وکالت نسبت به پرونده های جزایی است .
بعضی از از وکلای دادگستری به شکل تخصصی فقط پرونده های کیفری را قبول کرده و وارد زمینه های دیگر علم حقوق نمی گردند. این وکلای جزایی در تحقیق و کشف جرم همکاری داشته و در مواردی بااستخدام کارآگاه خصوصی به مقام تحقیق کمک می کنند .
در کشور ما هم بعضی از وکلای زبردست به عنوان وکیل متخصص امور کیفری شناخته شده اند ، این وکلای کیفری بالغ بر سی سال تنها پرونده های مربوط به جرائم را قبول کرده و در آن اعلام وکالت کرده اند .
متاسفانه به دلیل مشکلات اقتصادی و نبود فرهنگ استفاده از وکیل، تخصصی شدن بحث وکالت کیفری به کندی پیش می‌رود. وکیل کیفری فقط به عنوان وکیل شاکی و یا وکیل متهم در دادگاه و یا در دادسرا حضور پیدا کرده و از حقوق موکل خود دفاع می کند. بدیهی است این گرایش از حقوقی تنها به قانون تکیه نداشته بلکه تیزبینی و نکته سنجی در موارد حساس نظیر لحظه شهادت شهود، یا بیان تناقضات از زبان متهم می تواند مسیر پرونده را به طور کلی تغییر دهد .
لزوم مراجعه به وکیل
وکیل کیفری، تحصیلات و تجربه کاری خود را منحصر به مباحث جزایی کرده و در آن زمینه با تجربه و با مهارت اقدام می کند، این مسئله نه تنها حفظ حقوق موکل را بیشتر تضمین می نماید بلکه به قاضی دادگاه هم در بررسی دقیق پرونده و اجرای عدالت کمک می کند .
واضح است در هر پرونده خلاقیت و نوآوری از شیوه دفاع می تواند حقوق افراد را بهتر و بیشتر تضمین کند، بنابراین راهکاری کلی و برنامه ریزی واحد برای همه ی پرونده ها یکسان نبوده و مورد قبول نیست .
حدود شصت تا هفتاد درصد از دفاع در پرونده‌های کیفری مشابه هم است، اما الباقی به صورت تخصصی در هر پرونده منحصر به فرد بوده و وکیل کیفری با تخصص و مهارت خود باید راهکاری مناسب را برای رسیدن به حقوق موکل پیشنهاد کند.
وکیل کیفری با تجربه سالیان زیاد فعالیت در این گرایش از حقوق می‌تواند حمایت های قضایی خود را به موکلین ارائه کند.

طرح شکایت توسط وکیل کیفری

با وجود اینکه در حال حاضر شکایت کیفری با ثبت شکواییه از راه دفاتر خدمات قضایی انجام می شود؛ ولی این شیوه مانع از طرح شکایت به شکل کتبی یا شفاهی از راه مراجعه به دادسرا یا کلانتری نمی باشد .

به هر حال بعد از ثبت شکایت در هر کدام از این مراجع، پرونده به دادسرا ارجاع داده می شود .
شکایت در دادسرایی مورد پیگیری قرار می گیرد که جرم در آن محل صورت گرفته باشد و اگر فردی مرتکب چند جرم شده باشد، دادسرایی صالح به رسیدگی است که مهم ترین جرم در آن محل رخ داده باشد .
بعد از ارجاع شکواییه در دادسرا، اگر ارتکاب جرم در دادسرا محرز گردد، قرار کیفر خواست صادر خواهد شد و چنانچه دلایل کافی برای اثبات وقوع جرم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می گردد که در هر دو صورت فرد که قرار به ضررش صادر شده می تواند به آن اعتراض نماید ،که در این حالت پرونده به دادگاه ارسال خواهد شد. اگر قاضی دادگاه، بعد از ارسال شکواییه از دادسرا، قرار کیفر خواست و شکایت شاکی را قبول کند، اقدام به صدور مجازات متناسب با جرم ارتکابی می نماید .
در این صورت متهم می تواند نسبت به رأی صادره درخواست تجدید نظر خواهی نماید. در صورتی که قاضی دادگاه قرار منع تعقیب یا اعتراض متهم نسبت به کیفر خواست را قبول کند، اقدام به صدور حکم برائت می نماید که این حکم هم توسط شاکی قابل تجدید نظر می باشد.